O. Sylwester Cabała: Misyjna i wspólnotowa duchowość redemptorystowska

Treść katechezy wygłoszonej przez o. Sylwestra Cabałę CSsR w Radiu Maryja w 292. rocznicą powstania Zgromadzenia Redemptorystów – 9 listopada 2024 r.

* * *

ODSŁUCHAJ: radiomaryja.pl/multimedia/katecheza-z-kosciolem-w-iii-tysiaclecie-163

1. Rocznica powstania Zgromadzenia Redemptorystów

Bardzo mi miło, że możemy się spotkać w dniu rocznicy założenia naszego misyjnego Zgromadzenia Redemptorystów. Pragnę w czasie naszego spotkania podzielić się kilkoma informacjami o początkach naszego Zgromadzenia i jego rozwoju, a w drugiej części opowiedzieć o duchowości redemptorystów, czyli o tym co porusza ich serca, umysły i daje natchnienie do posługi ludziom, do których zostali posłani. Jako Rodzina Radia Maryja jesteśmy blisko, zatem wiele rzeczy przez lata słyszeliśmy, ale dzisiaj podczas tej katechezy warto sobie na nowo uświadomić te korzenie, z których wyrastają ci, którzy prowadzą tę rozgłośnię, a także zobaczyć cechy ducha, jakie ich charakteryzują.

Zgromadzenie Redemptorystów powstało 9 listopada 1732 roku w miasteczku Scala w Królestwie Neapolitańskim, trochę na południe od Neapolu. Powstało ono jako odpowiedź na wezwanie ze strony Jezusa, skierowane do naszego założyciela św. Alfonsa Marii Liguoriego za pośrednictwem ludzi prostych, ubogich i opuszczonych. Alfons Liguori od czterech lat był kapłanem, pracującym w Neapolu, posługiwał w kościołach tego wielkiego miasta, był dobrym kaznodzieją i spowiednikiem cenionym przez ówczesnych mieszkańców stolicy Królestwa, którzy korzystali z jego posługi. Z zaprzyjaźnionymi kapłanami udawał się do różnych dzielnic podmiejskich, aby tam prowadzić misje ludowe w ramach Stowarzyszenia Misji Apostolskich.

Wyczerpany tą gorliwą pracą pełną poświęcenia, na polecenie lekarza wraz z kilkoma kolegami późną wiosną 1730 r. wyjeżdża z Neapolu, aby odpocząć na świeżym, górskim powietrzu. Dociera na wybrzeże amalfitańskie, kilkadziesiąt kilometrów na południe od Neapolu, by w pobliskich górach nabrać nowych sił do dalszej posługi, którą dotąd podejmował. Tam w górach nad miasteczkiem Scala znajdowało się małe sanktuarium Matki Bożej Górskiej (po włosku Santa Maria dei Monti), dobre miejsce na odpoczynek, na spacery, na modlitwę, na nabranie nowych sił do pracy duszpasterskiej.

W tej górskiej okolicy Alfons Liguori i jego towarzysze spotykają ubogich pasterzy kóz i owiec, pozbawionych duchowej opieki. Ci ubodzy pasterze, którzy przebywają tam dzień i noc, są ludźmi zaniedbanymi, którzy nawet nie potrafią się pomodlić. Widząc kapłanów, którzy przybyli w to miejsce, przychodzą do nich i proszą ich o słowo życia. Nasz założyciel był mocno zaskoczony tym głodem słowa Bożego wśród ubogich pasterzy i przypomniał sobie słowa proroka Jeremiasza z Lamentacji: „Maleństwa o chleb błagały – a nie było nikogo, kto by im go łamał” (Lm 4, 4). Pierwszy biograf naszego założyciela mówi nam, że kiedy Alfons wyjechał ze Scala po kilku tygodniach odpoczynku, to cząstkę swojego serca pozostawił wśród pasterzy i zastanawiał się, jak mógłby im pomóc.

Okazało się, że to spotkanie z ubogimi pasterzami kóz i owiec, pozbawionymi duchowej pomocy, stało się ważnym momentem dla odczytania pierwszego natchnienia do założenia wspólnoty misjonarzy, która poświęci się ich ewangelizacji.

W Neapolu, po długiej modlitwie i rożnych konsultacjach, rozmowach z kierownikami duchowymi, które miały mu pomóc w rozeznaniu, nasz założyciel zrozumiał, że musi wrócić do Scala, musi wrócić do ludzi ubogich. Oczywiście w Neapolu nie brakowało ubóstwa, ale było wielu innych, którzy mogli pomóc biednym wyjść z ich trudnej sytuacji, sprawować dla nich sakramenty i głosić im Dobrą Nowinę. Natomiast w okolicy Scala ubodzy pozostawali sami, nie było nikogo, kto mógłby im pomóc, byli całkowicie opuszczeni. Za czasów św. Alfonsa w XVIII wieku, pasterze i chłopi stanowili najbardziej opuszczoną grupę społeczną. Historycy mówią, że nie uważano ich za ludzi podobnych do innych, byli w niełasce natury. Św. Alfons zdecydował się stanąć po ich stronie, postanowił dzielić życie wraz z nimi i zanieść im w obfitości słowo Boże.

Tak więc po rozeznaniu i różnych konsultacjach postanowił odpowiedzieć na to Boże wezwanie i założyć wspólnotę kapłanów i braci, którzy będą poświęcali swoje życie ewangelizowaniu tych najbardziej opuszczonych. Nadszedł dzień 9 listopada 1732 r., kiedy to w Scala podczas Eucharystii zainaugurowano nasze Zgromadzenie. Papieską aprobatę Zgromadzenie Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów) otrzymało dopiero po 17 latach w 1749 r. Przez te lata powstawały nowe wspólnoty, które podejmowały misje, rekolekcje, nauczanie i przyjmowały ludzi w kościołach, przy których się gromadzili.

Celem Zgromadzenia Redemptorystów jest głoszenie Dobrej Nowiny o odkupieniu nas przez Jezusa pośród ludzi ubogich i opuszczonych oraz podążanie za przykładem Jezusa Chrystusa poprzez życie apostolskie. Podstawową formą realizowania tego charyzmatu jest głoszenie misji parafialnych i renowacji według specjalnie opracowanego programu.

Od połowy XIX wieku na prośbę papieża Piusa IX redemptoryści zaangażowali się w szerzenie kultu Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Z biegiem czasu na prośbę biskupów podjęli też posługę duszpasterską w parafiach, prowadząc ją w duchu „misji nieustannej”.

Zgromadzenie stopniowo rozprzestrzeniało się na cały świat, obejmując różne dziedziny misyjnej działalności Kościoła. Rozwój redemptorystów w Europie wiąże się z osobą św. Klemensa Hofbauera (1751-1820), Morawianina, który pod koniec wieku XVIII założył placówkę redemptorystów w Warszawie, a potem w Wiedniu po wypędzeniu go z naszej stolicy na początku XIX w. W 1832 r. redemptoryści dotarli do USA, gdzie ich apostolat rozwinął m.in. św. Jan Neumann (1811-1860). Na stałe osiedlili się na ziemiach polskich w 1883 r. w Mościskach, dzięki staraniom czcigodnego sługi Bożego o. Bernarda Łubieńskiego (1846-1933).

Aktualnie jesteśmy jako Zgromadzenie obecni w 85 krajach, w których pracuje prawie 4,6 tys. redemptorystów. Nasze Zgromadzenie wydało 4 świętych i 27 błogosławionych.

Oprócz misji ludowych i różnych form rekolekcji, czyli tej pierwszej formy realizowania charyzmatu, jako redemptoryści w Polsce podejmujemy też posługę w parafiach, angażujemy się w działalność wydawniczo-medialną poprzez Radio Maryja, Telewizję Trwam, Akademię Kultury Społecznej i Medialnej, wydawnictwo i kwartalnik Homo Dei oraz inne formy publikacji przy naszych placówkach.

Polscy redemptoryści w okresie międzywojennym podjęli posługę misyjną w Argentynie, a w latach siedemdziesiątych XX wieku w Brazylii i Boliwii. Po upadku komunizmu udali się też na wschód do krajów byłego ZSRR, gdzie obecnie pracują w Rosji, Kazachstanie, Białorusi i Ukrainie.

Oprócz wyżej wspomnianych miejsc polscy redemptoryści prowadzą dzieła misyjne i posługę duszpasterską dla ludzi różnych języków i kultur w następujących krajach świata: USA, Kanada, Albania, Austria, Czechy, Dania, Hiszpania, Niemcy i Włochy.

W ten sposób kontynuujemy to, co rozpoczął nasz założyciel św. Alfons Liguori, który otrzymał to natchnienie spotykając ludzi opuszczonych i ubogich, i starał się na nie odpowiedzieć.

2. Duchowość redemptorystowska

W drugiej części naszej katechezy pragnę poświęcić naszą uwagę temu, co charakteryzuje duchowość redemptorystów. Warto najpierw odwołać się do pewnego opisu, znajdującego się w dokumencie papieża Jana Pawła II o życiu konsekrowanym „Vita consacrata”. Na podstawie tego dokumentu możemy powiedzieć, że duchowość danego Zgromadzenia znajduje swoje źródło w charyzmacie, który otrzymał założyciel i który podjął wraz ze swoimi współbraćmi. W naszym przypadku jest to szczególne wezwanie do ewangelizowania ubogich zwłaszcza opuszczonych i zaniedbanych duchowo. Z tego charyzmatu wypływa duchowość rozumiana jako osobiste i wspólnotowe doświadczenie Boga w Jezusie Chrystusie dzięki działaniu Ducha Świętego przeżywane we wspólnocie Zgromadzenia i w całej wspólnocie Kościoła. Ta relacja dynamiczna z Bogiem, z innymi i ze światem wyrażana jest na różny sposób z powodu różnych kultur, różnorodności darów i potrzeb osobistych.

W ten sposób duchowość zakonna staje się stylem życia i sposobem przeżywania Ewangelii, który uwypukla pewien szczególny aspekt jedynego misterium Chrystusa. Wyraża się ona w różnych formach modlitwy, w relacjach międzyosobowych, w wielorakich zaangażowaniach apostolskich, w podejmowanych pytaniach i problemach pastoralnych. Obejmuje więc to wszystko, w co dana wspólnota zakonna jest zaangażowana, czemu się poświęca i co jest miarodajne dla jej myślenia, modlitwy i pracy.

Przypomniawszy sobie takie ujęcie duchowości zakonnej, duchowości różnych instytutów życia konsekrowanego, zechciejmy zobaczyć, jak to się realizuje w naszym Zgromadzeniu Redemptorystów.

Gdy sięgamy do Konstytucji naszego Zgromadzenia, możemy dowiedzieć się, że powołaniem i charyzmatem redemptorystów jest: „Iść za przykładem Zbawiciela Jezusa Chrystusa głosząc słowo Boże ubogim, tak, jak On to o sobie powiedział: Posłał Mnie głosić Ewangelię ubogim” (por. Łk 4,18; Iz 61,1). Jako redemptoryści „kontynuujemy w świecie obecność Chrystusa i jego odkupieńczą misję” poprzez ewangelizację najbardziej opuszczonych, a szczególnie ubogich, która jest realizowana we wspólnocie braterskiej pod przewodnictwem Ducha Świętego. Ten charyzmat realizujemy głosząc Ewangelię o obfitym odkupieniu ludziom szczególnie duchowo opuszczonym, a pośród nich ubogim.

Istota naszej tożsamości redemptorystowskiej wyraża się w sformułowaniu życie apostolskie redemptorystów, które stanowi ogólny tytuł nowych Konstytucji. Pozwala ono ukazać tę głęboką jedność, jaka powinna istnieć pomiędzy różnymi wymiarami naszego powołania misyjnego, czyli między posługą apostolską, życiem wspólnotowym i życiem duchowym. Ta głęboka jedność, zamierzona i upragniona przez naszego Założyciela – św. Alfonsa Liguoriego, jest realizowana przez Zgromadzenie, które idzie za przykładem Zbawiciela Jezusa Chrystusa, głosząc słowo Boże ubogim „przez życie apostolskie, które łączy równocześnie zarówno życie szczególnie Bogu oddane jak też działalność misyjną redemptorystów” (K. 1). Jak czytamy w drugiej konstytucji naszego Zgromadzenia, w ten sposób „wiedzeni duchem apostolskim, przepojeni gorliwością Założyciela, wierni tradycji wypracowanej przez ich poprzedników i wrażliwi na znaki czasu, wszyscy redemptoryści jako pomocnicy, współpracownicy i słudzy Jezusa Chrystusa w wielkim dziele odkupienia są posłani, by głosić ubogim orędzie zbawienia i tworzą wspólnotę apostolską, oddaną w szczególny sposób Panu” (K. 2).

Zobaczmy, że te teksty przywołane z naszych Konstytucji, czyli podstawowej księgi naszego życia i funkcjonowania jako Zgromadzenia, ukazują nam duchową tożsamość redemptorystów i podkreślają to, co powinno nas jednoczyć.

Duchowość redemptorystowska, jako misyjna ze swej istoty, jest:

• zakorzeniona w wolnym i ciągłym wyborze Chrystusa Odkupiciela, i pójściu za Nim jako pierwszym misjonarzem,
• przeżywana we wspólnocie apostolskiej,
• i ukierunkowana na ewangelizację ubogich.

Jest to więc szczególny styl życia, naznaczony i ukształtowany przez doświadczenie pierwszych redemptorystów oraz tych wszystkich, którzy w następnych latach podążyli za wezwaniem Chrystusa odczytanym w swoim sercu. Styl ten jest w swojej istocie misyjny i polega on na udziale w misji Chrystusa, pierwszego misjonarza, który powiedział o sobie: „Posłał mnie głosić Dobrą Nowinę ubogim” (K. 1).

Charyzmat ewangelizacji ubogich realizowany przez redemptorystów został wzbogacony w ciągu prawie trzech wieków istnienia przez różne odcienie charyzmatów osobistych, wniesionych przez współbraci, szczególnie przez świętych i błogosławionych, a także przez wpływ różnych kontekstów społeczno-religijnych, w których rozwijało się Zgromadzenie. Duchowość tak rozumiana nie jest więc jakimś sztywnym przepisem, za którym należy podążać na ślepo, ale raczej sposobem życia, wyrażonym przez Konstytucje i naszą tradycję. Jest ona również dzisiaj kształtowana i przekazywana przez doświadczenie życia ojców i braci oraz świeckich współpracowników biorących udział we wspólnej misji poprzez oddanie się Chrystusowi Odkupicielowi i Jego dziełu odkupienia.

Teraz pragniemy powiedzieć o trzech wymiarach duchowości redemptorystowskiej, które ukażą nam podstawowe rysy charakterystyczne dla nas:

1. wymiar chrystocentryczny
2. wymiar misyjny
3. wymiar wspólnotowy.

Ad a). Wymiar chrystocentryczny

W centrum duchowości redemptorystowskiej jest Chrystus Odkupiciel taki, jakiego poznajemy szczególnie w tajemnicach Wcielenia, Męki, Śmierci i Zmartwychwstania oraz w tajemnicy obecności w Eucharystii. W Chrystusie, który stając się człowiekiem współdzieli naturę ludzką, redemptoryści odnajdują podstawę godności własnej osoby i w Nim jednoczą życie misyjne we wszystkich jego wymiarach, zarówno jako poszczególne osoby jak i wspólnota apostolska.

Widzą w Chrystusie, pierwszym misjonarzu i ewangelizatorze ubogich, inicjatora, do którego winni się upodobnić poprzez osobiste oddanie, by być w świecie tymi, którzy idą za Nim i kontynuują dzieło odkupienia. Zgodnie z duchem i nauczaniem założyciela redemptoryści podkreślają w życiu duchowym i nauczaniu prawdę o powszechnym wezwaniu ludzi do zbawienia i uświęcenia, które jest możliwe do zrealizowania w każdym stanie życia. Za swoje hasło zgromadzenie przyjęło siódmy werset psalmu 130: „Obfite u Niego odkupienie”. Słowa te wyrażają ducha, który ożywia redemptorystów, uświadamiając im, że „Bóg jest nieskończenie hojny w swojej miłości, w swoim miłosierdziu i przebaczeniu udzielanym całej ludzkości”. Sami doświadczywszy tej miłości, redemptoryści starają się nieść ją światu, na pierwszym miejscu stawiając ludzi żyjących na marginesie Kościoła i społeczeństwa. Z takiej miłości Boga, której doświadczają osobiście, płynie także postawa naszego oddania się Chrystusowi i gotowości do pełnienia woli Bożej.

Pobudzeni przez miłość Chrystusa do nas i przez miłość apostolską do ludzi staramy się dawać odpowiedź miłości, poświęcając nasze życie, nasze zdolności i talenty Odkupicielowi i tym, do których nas posyła, abyśmy mogli uczestniczyć w misji głoszenia obfitego odkupienia, którego dokonał Chrystus.

Największym zmartwieniem redemptorystów, patrząc z tej perspektywy, powinno być to, że „Jezus nie jest kochany tak, jak być powinien”. Dlatego też, jak mawiał św. Alfons Liguori, „miłość Jezusa Chrystusa przymusza nas i przypiera nas do muru, abyśmy sami Go kochali i sprawiali, by był kochany przez innych”.

Wciąż aktualnym zadaniem w ramach formacji ciągłej jest umacnianie osobistej więzi z Jezusem Odkupicielem. Drogą rozwoju miłości do Chrystusa i bliźnich jest modlitwa, rozumiana jako spotkanie człowieka z Bogiem, przeżywane w atmosferze zaufania i otwartości serca. Według naszego założyciela modlitwa jest koniecznym warunkiem zbawienia i uświęcenia. Przejawem życia modlitwy jest życie sakramentalne, liturgia godzin, medytacja słowa Bożego, nawiedzenie Najświętszego Sakramentu, modlitwa różańcowa. To są te szczególne formy modlitwy, które podejmujemy i których uczymy tych, do których jesteśmy posłani. Jako redemptoryści rozwijamy też szczególny kult Matki Bożej, jako Niepokalanie Poczętej oraz w Jej wizerunku pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Ad b). Wymiar misyjny

W drugim wymiarze naszej duchowości redemptorystowskiej, czyli w wymiarze misyjnym, chcemy w sposób szczególny podkreślić, że nasze wewnętrzne nastawienie jest związane z pełnioną misją, czyli z preferencją dla palących potrzeb pastoralnych, zwłaszcza dla ściśle pojętej ewangelizacji i opowiadania się po stronie ludzi ubogich (por. K. 5).

Poprzez złożenie ślubów zakonnych wszyscy stajemy się prawdziwie misjonarzami. Nasza Konstytucja 55 pokazuje, w jaki sposób misja rozumiana w swoim całościowym znaczeniu obejmuje, jednoczy i ożywia każdy wymiar życia misyjnego redemptorysty i każdą posługę na rzecz odkupienia, jakikolwiek byłby rodzaj prowadzonej działalności i dawanego świadectwa. W ten sposób zostaje podkreślona równość wszystkich redemptorystów jako misjonarzy zaangażowanych w ewangelizację, czy to jako kapłan, czy jako brat zakonny, czy też jako ci, którzy współpracują w tym dziele, będąc świeckimi współpracownikami.

Kolejną cechą wymiaru misyjnego naszej duchowości jest szczególna solidarność z ludźmi potrzebującymi, z ludźmi ubogimi, którzy w pierwszej kolejności potrzebują naszej obecności i naszego świadectwa. Podejmujemy różne wysiłki, by nieść im obfite odkupienie, by podnosić na duchu, by pokazywać możliwości dobrego pięknego życia, gdy zaufa się Bogu i otworzy serce na dar Bożej miłości i obfitego odkupienia.

W ten sposób redemptoryści stają się apostołami obfitego odkupienia, współuczestniczą w miłości, którą Chrystus poprzez nich niesie ludziom. Starają się z mocą głosić, że Chrystus ukazuje pełny sens życia człowieka, opiera wartości na niewzruszonym fundamencie i wnosi nową nadzieję w naszą historię.

To apostolskie ukierunkowanie jest istotnym elementem duchowości redemptorystów. Założyciel bowiem wyraził swoją intencję pierwotną w takiej formule: „Ten kto jest powołany do Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela, nigdy nie będzie prawdziwym uczniem idącym za Chrystusem i nigdy nie stanie się świętym, jeśli nie osiągnie celu swego powołania i nie będzie miał ducha Instytutu, którym jest zbawienie dusz i to dusz najbardziej pozbawionych pomocy duchowych. Dla takiego celu przyszedł na ziemię Odkupiciel, który powiedział: Duch Pański mnie namaścił i posłał mnie, abym ubogim niósł Dobrą Nowinę (Łk 4,18)”.

Ad c). Wymiar wspólnotowy

Realizację naszego charyzmatu podejmujemy jako wspólnota i przez wspólnotę staramy się docierać do ludzi. Ten wymiar wspólnotowy duchowości redemptorystowskiej jednoczy działalność misyjną i życie codzienne redemptorystów. Dlatego naszym prawem podstawowym jest żyć we wspólnocie, której sercem jest Chrystus i poprzez życie wspólnotowe podejmować dzieła apostolskie. Charakter wspólnotowy ewangelizacji jest czymś zasadniczym i wymaga stopniowego wdrażania, które ma nas doprowadzić do dzielenia wszystkiego ze współbraćmi i do tworzenia wspólnoty ducha i braterstwa w Chrystusie Odkupicielu. By to czynić, współbracia starają się kształtować postawę wzajemnego współdzielenia, otwartości, zrozumienia i braterskiej pomocy.

Kiedy doświadczenie obfitego odkupienia jest przeżywane w łonie własnej wspólnoty, kiedy tworzymy wspólnoty, które należycie respektują prawa i wolności przysługujące współbraciom, możliwym staje się głoszenie w sposób wiarygodny miłości Ojca, przepowiadanie wyzwalającej Ewangelii sprawiedliwości i pokoju, a także świadczenie i popieranie prawdziwej komunii. Dlatego chcemy wzmacniać ten wymiar wspólnotowy.

Życie redemptorysty jest kształtowane przez cel apostolski: przeżywać i kontynuować misję Chrystusa Odkupiciela we współczesnym świecie. Z tego powodu redemptoryści tworzą wspólnotę apostolską, podejmują konkretne zaangażowania duszpasterskie i misyjne, a także umacniają swojego ducha, aby mieć wewnętrzny dynamizm misyjny. W ten sposób pragną odpowiadać na otrzymane powołanie i stawać się „współpracownikami, pomocnikami i sługami Jezusa Chrystusa w wielkim dziele odkupienia” (K. 2).

o. Sylwester Cabała CSsR

Udostępnij