Św. Jan Paweł II do redemptorystów
Przypominamy kilka wypowiedzi papieża św. Jana Pawła II, skierowanych bezpośrednio do Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela, w których odnosił się on do działalności misyjnej redemptorystów. Przywołujemy fragmenty dwóch listów papieskich, wydanych z okazji rocznicy urodzin i śmierci Założyciela Zgromadzenia, św. Alfonsa Liguori (1696-1787).
* * *
Jan Paweł II, List apostolski Spiritus Domini z okazji dwóchsetletniej rocznicy śmierci św. Alfonsa Liguori (1987)
Zwracając się do synów św. Alfonsa /…/ pragnę przypomnieć to, czego wasz wielki Założyciel oczekiwał od swoich spadkobierców, członków założonego przez siebie Zgromadzenia. Oczekiwania te wyraził on w swoim własnym życiu, w swojej działalności duszpasterskiej i w swoich pismach: wierność Chrystusowi i jego Ewangelii, wierność Kościołowi i jego misji w świecie, wierność człowiekowi i naszym czasom, wierność charyzmatowi waszego Instytutu.
Bądźcie zawsze, w waszym życiu i w waszej pracy, wiernymi kontynuatorami dzieła Odkupiciela, którego tytuł i imię nosicie, postępując zgodnie z celem waszego Instytutu, pozostawionym wam przez św. Alfonsa.
Alfons Liguori /…/ jako założyciel stanowi niezbędny punkt odniesienia dla swego zgromadzenia. Pragnę w tym miejscu odwołać się do trzech aspektów jego ‘lekcji życia’.
Drugi aspekt to misje ludowe, które stanowią wypróbowaną formę duszpasterskiej działalności Zgromadzenia. Zawsze były one znakiem waszej więzi z ludem. Misje, na które św. Alfons wywarł trwały wpływ i które ja sam zalecałem przy różnych okazjach w licznych dokumentach, winny dzięki wam nabrać nowej żywotności dla dobra Kościoła. Zarówno w przepowiadaniu misyjnym, jak i w każdej innej formie waszej apostolskiej działalności, dbajcie w szczególny sposób o te treści, które zawsze stanowiły o specyfice synów św. Alfonsa. Są to: cztery rzeczy ostateczne, które należy głosić ze współczesną wrażliwością duszpasterską; miłosierna miłość Boga, Dives in misericordia; powszechne odkupienie dokonane przez Chrystusa, Redemptor hominis; macierzyńskie wstawiennictwo Maryi, Redemptoris Mater, Obrończyni i Pośredniczki; modlitwa jako niezbędny warunek w dążeniu do nieba i uniknięcia piekła.
Wszystkie cechy duchowości św. Alfonsa można by zamknąć w jednym określeniu: duchowość ludowa. Zastanówmy się, na czym ona polega. Otóż wszyscy ludzie wezwani są do świętości, każdy według własnej kondycji. Świętość i doskonałość polegają głównie na miłości do Boga, której szczytem i najdoskonalszym wyrazem jest postępowanie zgodnie z wolą Boga: nie abstrakcyjnego Boga, ale Ojca ludzi, Boga zbawienia, który objawił się w Jezusie Chrystusie. Wymiar chrystocentryczny stanowi główny element duchowości św. Alfonsa, bowiem Wcielenie, Męka i Eucharystia są dla niego najwyższymi znakami Bożej miłości.
Święty Alfons był odnowicielem życia moralnego. Stykając się z ludźmi w konfesjonale, zwłaszcza podczas misji, powoli i nie bez trudu modyfikował swój sposób myślenia, dochodząc stopniowo do równowagi pomiędzy surowością a wolnością. Wypowiadając się na temat rygoryzmu stosowanego często przy sprawowaniu sakramentu pokuty, który nazywał ‘posługą łaski i przebaczenia’, zwykł powtarzać: ‘Jak pobłażliwość podczas słuchania spowiedzi rujnuje dusze, tak zbytnia surowość przynosi im wielką szkodę. Osobiście ganię pewne rygory nie wynikające z nauki, które bardziej niszczą, aniżeli budują. Grzesznikom należy okazywać miłość i obchodzić się z nimi łagodnie: tak bowiem postępował Jezus Chrystus. A my, jeśli chcemy prowadzić dusze ku Bogu i zbawieniu, winniśmy naśladować nie Janseniusza, lecz Jezusa Chrystusa, który przewodzi wszystkim misjonarzom’.
* * *
Jan Paweł II, List do Przełożonego Generalnego Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela z okazji 300-lecia urodzin św. Alfonsa Liguori (1996)
Życie i nauczanie św. Alfonsa stanowi dla nas cenny przykład w tej dziedzinie. Od chwili swego «nawrócenia» w 1723 r. był bez reszty pochłonięty pragnieniem głoszenia Ewangelii, w myśl słów św. Pawła: «Nie jest dla mnie powodem do chluby to, że głoszę Ewangelię. Świadom jestem ciążącego na mnie obowiązku. Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii!» (1 Kor 9, 16). To apostolskie dążenie miało być według św. Alfonsa także fundamentalną cechą i konkretnym celem jego zgromadzenia. Wierność temu misyjnemu zadaniu była w ciągu dwóch stuleci istnienia wspólnoty redemptorystów źródłem jej żywotności i dynamizmu. Wymownym tego przykładem jest m.in. January Maria Sarnelli (1702-1744), którego zaliczyłem niedawno do grona błogosławionych. W tym kierunku winno nadal zmierzać całe zgromadzenie i poszczególni jego członkowie. Potrzeba Ewangelii w świecie jest dzisiaj jeszcze pilniejsza. Trzeba z mocą głosić, że Chrystus ukazuje pełny sens życia człowieka, opiera wartości na niewzruszonym fundamencie i wnosi nową nadzieję w naszą historię. To przepowiadanie trzeba umieścić w kontekście konkretnych wyzwań, które ludzkość musi dzisiaj podejmować i od których zależy cała jej przyszłość. Tylko w ten sposób będzie się mogła urzeczywistnić tak pożądana przez wszystkich cywilizacja miłości.
Formy tego przepowiadania muszą być nieustannie odnawiane, tak aby odpowiadały możliwościom i potrzebom występującym w różnych kontekstach. Odnowa ta staje się dziś szczególnie konieczna ze względu na szybkość przemian społecznych i kulturowych. Dotyczy to zwłaszcza «misji ludowych», które w minionych dwóch wiekach stanowiły charakterystyczny element działalności redemptorystów. Wierność fundamentalnym zasadom alfonsjańskim winna się łączyć z odwagą wprowadzania stosownych zmian, aby metoda apostolska mogła zawsze odpowiadać oczekiwaniom Ludu Bożego.
Należy także wykorzystywać inne, nowoczesne środki, za pomocą których można przekazywać prawdę współczesnym ludziom. W działalności św. Alfonsa zwraca uwagę fakt, że przywiązywał on wielkie znaczenie do słowa drukowanego. Dzięki licznym dziełom jego autorstwa, kolejnym wydaniom i przekładom oraz umiejętności wyrażania prostym i powszechnie zrozumiałym językiem nawet najtrudniejszych prawd wiary i zasad moralności, jego nauczanie rozpowszechniło się we wszystkich warstwach chrześcijańskiego ludu. Zachęceni tym przykładem, współcześni redemptoryści winni coraz lepiej wykorzystywać wszystkie środki społecznego przekazu, dbając jednak o to, aby styl ich wypowiedzi pozostał jasny, konkretny i zrozumiały.
Przepowiadanie jest autentyczne wtedy, gdy zgodnie z zasadami Chrystusowej pedagogiki łączy się z cierpliwym kształtowaniem sumienia każdego człowieka i stopniowym prowadzeniem go ku prawdzie i dobru. Św. Alfons podkreśla z mocą, że wyrazem szczerości przepowiadania musi być «dobroć ojca i cierpliwość lekarza» – zwłaszcza w sakramencie pojednania – aby każdy człowiek mógł się otworzyć na działanie Chrystusa Zbawiciela. Wierność założycielowi wymaga od redemptorystów takich umiejętności i takiego zaangażowania; są one nieodzownym warunkiem owej «powszechnej mobilizacji sumień i wspólnego wysiłku etycznego» (por. Evangelium vitae, 95), które wskazuję nieustannie jako drogę rozwiązywania nawet najtrudniejszych problemów, takich na przykład jak problemy związane z zagrożeniami życia.
Za św. Alfonsem trzeba podkreślać w całej pracy duszpasterskiej centralną rolę Chrystusa jako tajemnicy miłosierdzia Ojca. Redemptoryści winni niestrudzenie głosić ową copiosa redemptio, to znaczy nieograniczoną miłość, z jaką Bóg w Chrystusie pochyla się nad ludzkością, poczynając zawsze od tych, którzy najbardziej potrzebują uzdrowienia i wyzwolenia, bowiem najgłębiej są naznaczeni przez zgubne skutki grzechu. Oby także do dzisiejszych synów św. Alfonsa można było odnieść to, co on sam mówił o sobie i o swoich towarzyszach: «U nas nie mówi się o niczym innym, jak tylko o męce Odkupiciela, aby związać dusze z Jezusem Chrystusem». Niech posługa duszpasterska całego Zgromadzenia nadal prowadzi lud na spotkanie z Chrystusem ukrzyżowanym, to znaczy na spotkanie «z miłością, którą On nam objawił na krzyżu» (A. Liguori, Umiłowanie Jezusa Chrystusa w życiu codziennym).
Należy zatem niestrudzenie głosić Boże miłosierdzie. W całym duszpasterstwie nadal pozostaje aktualne wezwanie św. Alfonsa: «Trzeba sobie uświadomić, że nawrócenie spowodowane wyłącznie lękiem przed karą Bożą jest nietrwałe. (…) Człowiek nie wytrwa w nim, jeśli miłość Boża nie przeniknie do jego serca». Dlatego kaznodzieja powinien przede wszystkim dążyć do tego, aby «każde kazanie, które wygłasza, rozniecało w jego słuchaczach płomień świętej miłości». Z takiego nawrócenia, którego istotą jest miłość, wypływa nieustanne dążenie do świętości. Pozwalając wszystkim doświadczyć głębi miłosierdzia, z jakim Bóg pochyla się nad człowiekiem, aby go uzdrowić i wyzwolić, św. Alfons pomaga także ludziom najprostszym i najuboższym odkrywać powołanie i drogę do świętości: «Zakonnicy, ludzie świeccy, kapłani, małżonkowie, kupcy, żołnierze i ludzie wszelkich innych stanów [znajdują drogę do świętości] stosowną dla siebie» (A. Liguori, Umiłowanie Jezusa Chrystusa w życiu codziennym). Zarazem nadaje tej świętości wyraźny wymiar ewangelizacyjny, tak że prowadzi ona do podjęcia odpowiedzialności za innych ludzi. Kształtowanie laikatu coraz bardziej świadomego godności i odpowiedzialności wynikającej z chrztu ma istotne znaczenie dla Kościoła, który chce podjąć wyzwania trzeciego tysiąclecia. Redemptoryści zawsze utrzymywali głęboki kontakt z ludem. Dzisiaj wśród wiernych świeckich, zwłaszcza młodych, coraz silniejsze są dążenia do większego udziału w życiu i misji osób konsekrowanych. Pierwszą odpowiedzią na te dążenia stały się wskazania sformułowane przez ostatnią kapitułę generalną Zgromadzenia. Trzeba odważnie iść tą drogą, nie naruszając jednak specyfiki życia świeckiego i zakonnego.
Św. Alfons podkreśla nieustannie, że trzeba być wiernym tym sposobom działania, które wybrał nasz Odkupiciel, aby stać się Ewangelią Bożą między nami. W myśl pierwotnej reguły zgromadzenia jego fundamentalną zasadą było «naśladowanie przykładu» Odkupiciela. Wcielone Słowo podziela naszą ludzką kondycję, staje się dla nas obecnością i doświadczeniem Boga, głosi swoje orędzie otwarcie i zdecydowanie aż po krzyż i zmartwychwstanie. Duch nadal prowadzi Kościół tą samą drogą (por. Lumen gentium, 8). Św. Alfons żąda od swoich synów, aby w sposób bardziej wyrazisty i radykalny świadczyli o tym, że trzeba dalej iść drogą wytyczoną przez Chrystusa. Wcielenie i uczestnictwo w życiu ludzi, wiarygodne świadectwo, przepowiadanie szczere i znaczące, wspaniałomyślne przyjęcie Krzyża – wszystko to jest niezbędne każdemu, kto pragnie być skutecznym apostołem Ewangelii. Nade wszystko należy być wiernym opcji założyciela na rzecz ludzi opuszczonych. Właśnie ta decyzja dała początek zgromadzeniu w listopadzie 1732 r. Był to radykalny wybór na rzecz tych, których nawet duszpasterstwo pozostawiało na uboczu; świat ludzi opuszczonych stał się światem św. Alfonsa, musi więc być też światem każdego redemptorysty. Winno do tego prowadzić nieustanne rozeznawanie różnych sytuacji w życiu Kościoła, które pozwala skutecznie odpowiadać na pojawiające się wciąż nowe, pilne potrzeby.
oprac. o. Sylwester Cabała CSsR
